نحوه‌ی قرائت پلاک موتور
کلیات
خواندن پلاک موتور گاهی اوقات ممکن است به چالش منحصر به فردی تبدیل شود. اکثر تولیدکنندگان اطلاعات را بصورت متفاوتی نمایش می‌دهند، و پلاک موتورها معمولا کثیف، آسیب دیده و گاهی پاک می‌شوند که این کار می‌تواند خواندن پلاک موتور را به کاری دشوار یا خسته کننده تبدیل کند.
ممکن است همواره به برخی از اطلاعات درج شده بر روی پلاک موتور نیاز داشته باشید. در صورت نیاز به تعیین توان کاری درایو، تعمیر موتور، تعویض موتور، اتصال موتور، تصحیح ضریب قدرت، خرید قطعات یا انجام هر کاری بر روی موتور به اطلاعات درج شده بر روی پلاک موتور نیاز خواهد بود.
اسب بخار
از واحد اسب بخار برای نشان دادن خروجی مکانیکی موتور استفاده میشود. احتمالا همین الان هم با مفهوم اسب بخار آشنا هستید و به همین دلیل نیاز به جزئیات بیشتر در مورد آن وجود ندارد. با این وجود، ذکر این نکته حائز اهمیت است که در خارج از آمریکای شمالی، درجه‌بندی خروجی معمولا بر حسب وات یا کیلووات بیان میشود.
آیا می‌دانستید؟
اسب‌بخار اصطلاحی بود که توسط جیمز وات ابداع شد. او از این اصطلاح برای بازاریابی موتور بخار خود استفاده کرد.
ولتاژ
موتورها طوری طراحی می‌شوند که در سطح ولتاژ ذکر شده بر روی پلاک موتور کار کنند. بسیاری از موتورهای صنعتی برای کار با بیش از یک سطح ولتاژ (توان خط) طراحی می‌شوند. به عنوان مثال، بسیاری از موتورها دارای دو درجه‌بندی هستند و برای کار در سطوح ولتاژ 230 ولت و 460 ولت طراحی شده‌اند.
بطور معمول، موتورها تلرانس 10٪ ± ولتاژ نامی بر روی پلاک را دارند (کتابچه‌ی راهنمای موتور را مطالعه کنید). این بدان معنی است که موتور که برای کار با ولتاژ 230 ولت طراحی شده است می‌تواند در سطح ولتاژ 208 ولت (یا 240 ولت) نیز کار کند. موتورها نباید خارج از محدوده‌ی ولتاژ تعیین شده خود کار کنند. در غیر این صورت، موتور یا تجهیزات مرتبط با آن آسیب می‌بینند. هنگام کار با موتور با دو سطح ولتاژ، بیاد داشته باشید که از درست بودن مقادیر نامی جریان و اتصال صحیح سر [سیم‌ها] اطمینان حاصل کنید.
نکته:
در صورت استفاده از موتور در مقادیر تلرانس، درجه‌بندی ضریب سرویس موتور افت پیدا می‌کند.
مقدار نامی جریان بار کامل
مقدار نامی FLA نرخی است که در آن موتور توان را در 100% بار نامی و در ولتاژ نامی و متعادل مصرف می‌کند. این رقم بخصوص هنگام کار با قطعات الکتریکی بسیار مهم است. تعیین اندازه‌ی سیم‌کشی، استارتر، circuit breaker و اضافه‌بارهای حرارتی همگی براساس مقدار نامی جریان بار کامل انجام میشود.
هنگامی انتخاب درایو، مقدار نامی FLA بخش بسیار مهمی از اطلاعات محسوب میشود.
فاز
مقدار نامی موتور برای توان ورودی تک‌فاز یا سه‌فاز درجه‌بندی میشود، مگر اینکه کابرد منحصربفردی برای موتور در نظر گرفته شده باشید.
RPM (سرعت)
RPM که بر روی پلاک موتور ذکر میشود عبارتست از سرعت شفت موتور. سرعت موتور رابطه‌ی مستقیمی با فرکانس ولتاژ خط و تعداد قطب‌های موجود در موتور دارد. در 60 هرتز ، موتور 4 قطبی تقربا با سرعت 1800 دور در دقیقه (4/7200 قطب) می‌چرخد. با این وجود، بسته به میزان لغزش روتور، موتور برای هدف مورد نظر طراحی میشود و ممکن است RPM آن برابر با 1775 یا 1750 و بالعکس باشد. این عدد بیانگر چیزی است که تولید کننده موتور را برای آن طراحی کرده است و با فرکانس اشاره شده بر روی پلاک موتور تحت بار کامل خواهد چرخید.
حروف طراحی
حروف طراحی اطلاعاتی درباره‌ی گشتاور راه‌اندازی موتور ارائه می‌دهد. B (گشتاور راه‌اندازی عادی)، C (گشتاور راه‌اندازی بالا) و D (گشتاور راه‌اندازی بسیار بالا) رایج‌ترین حروف هستند. گشتاور راه‌اندازی موتور متفاوت از گشتاور بهر‌ه‌برداری است.
به عنوان مثال، دو موتور با گشتاور کار نامی یکسان ممکن است دارای مقادیر بسیار متفاوتی از گشتاور اولیه باشند. موتوری که در فَن گریز از مرکز استفاده میشود احتمالا نیاز به گشتاور راه‌اندازی متفاوتی نسبت به تسمه نقاله باشد.
ضریب سرویس
موتورها معمولا برای کنترل افزایش موقت تقاضا طراحی می‌شوند. ضریب سرویس توانایی موتور در مقابله با این افزایش تقاضای موقتی را بیان می‌کند. ضریب تقاضا را همانند خط مشی بیمه در نظر بگیرید. این ضریب برای دمای محیط، دامنه، ولتاژهای خط فشار قوی و ضعیف و ولتاژهای نامتعادل طراحی شده است. نباید از آن به عنوان روشی برای افزایش اسب‌بخار موتور استفاده کرد.
ضریب سرویس بصورت اعشاری بیان میشود. در صورت مشاهده نکردن ضریب سرویس بر روی پلاک موتور، ضریب سرویس معمولا برابر با 1.00 خواهد بود. علاوه بر این، تمام موتورهایی که با درایو کار می‌کنند (حتی در 60 هرتز) ضریب سرویس را از دست می‌دهند و مقدار نامی آن برابر با 1.00 خواهد بود. لطفا برای اطلاعات بیشتر به کتابچه‌ی راهنمای خود مراجعه کنید.
در صورتیکه موتور بطور دائم در مقدار نامی ضریب سرویس کار کند، عمر موتور به طرز چشمگیری کاهش پیدا خواهد کرد.
فرکانس
فرکانس فاصله‌ی پیک به پیک موج سینوسی AC است (60 هرتز: 60 سیکل در هر ثانیه).
فرکانس رابطه‌ی مستقیمی با سرعت موتور دارد.
در آمریکای شمالی، فرکانس استاندارد معمولا 60 هرتز است. در خارج از آمریکای شمالی، مقدار فرکانس استاندارد برابر با 50 هرتز است. برخی از پلاک‌ها دارای چند مقدار نامی برای فرکانس هستند.
کد
موتورهای AC که با ولتاژ کامل راه‌اندازی می‌شوند جریان بیشتری (آمپر) نسبت به عملیات در حالت عادی خواهند کشید. معمولا این جریان را جریان هجومی یا جریان راه‌اندازی می‌نامند. این کدها طیف وسیعی از جریان هجومی را نشان می‌دهند.
| حرف کد | KVA/HP | مقدار میانگین رنج تقریبی |
| A | 0.00-3.14 | 1.6 |
| B | 3.15-3.54 | 3.3 |
| C | 3.55-3.99 | 3.8 |
| D | 4.00-4.49 | 4.3 |
| E | 4.50-4.99 | 4.7 |
| F | 5.00-5.59 | 5.3 |
| G | 5.60-6.29 | 5.9 |
| H | 6.30-7.09 | 6.7 |
| J | 7.10-7.99 | 7.5 |
| K | 8.00-8.99 | 8.5 |
| L | 9.00-9.99 | 9.5 |
| M | 10.00-11.19 | 10.6 |
| N | 11.20-12.49 | 11.8 |
| P | 12.50-13.99 | 13.2 |
| R | 14.00-15.99 | 15.0 |
* برای یافتن جریان هجومی تقریبی موتور، حرف کد بر روی پلاک موتور را با مقدار میانگین رنج تقریبی در جدول تطبیق دهید؛ مقدار میانگین رنج را در مقدار نامی جریان در بار کامل درج شده بر روی پلاک موتور ضرب کنید.
بازده
بازده نامی موتور معیاری است که نشان می‌دهد تبدیل انرژی الکتریکی (ورودی) به انرژی مکانیکی (خروجی) تا چه حدی بخوبی انجام شده است. مقدار بازده معمولا بصورت اعشاری نشان داده میشود.
هزینه‌ی مصرف انرژی موتور تقریبا و به مراتب بیشترین هزینه موتور محسوب میشود. به عنوان قاعده‌ی کلی، موتوری که بصورت 24/7/365 (24 ساعت، 7 روز هفته، 365 روز سال) به مدت یکسال کار می‌کند هزینه‌ی مصرف آن می‌تواند سه برابر بیشتر از قیمت خرید باشد. در بسیاری از کاربردها، VFD می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی در رابطه با هزینه‌های عملیاتی در پی داشته باشد. پمپ‌های گریز از مرکز اغلب پتانسیل زیادی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی دارند. در برخی شرایط، استفاده از VFD برای کاهش 20% سرعت ممکن است منجر به صرفه‌جویی 50% در مصرف انرژی شود. با این وجود، صرفه‌جویی در مصرف انرژی با توجه به عوامل متعددی مانند شرایط موتور، کاربرد و هزینه‌های انرژی در منطقه‌ی مورد نظر متفاوت خواهد بود.
عایق
کلاس عایقی توانایی موتور برای تحمل دما در طول زمان را بیان می‌کند. B ، F و H معمولا انواع عایق‌هایی هستند که بکار برده می‌شوند. این حروف به ترتیب الفبا [و از پایین به بالا] عایق‌هایی هستند که تحمل دمای بالاتری دارند. بنابراین کلاس F در مقایسه با B تحمل دمای بالاتری را دارد.
سیستم‌های عایق موتوری که برای استفاده‌ی اینورتری درجه‌بندی می‌شوند بر روی پلاک موتور (یا برچسب) مشخص می‌شوند. قدرت عایقی سیم بکار رفته در این سیستم‌ها باید برای حداقل جهش 1600 ولت بصورت کلاس F یا H باشد که بطور کامل با رزین جامد در سیستم اشباع فشار خلا (VPI) فرآوری شده است.
میتوان موتورهایی که این مشخصات را ندارند مجددا سیم‌پیچی کرد تا با این الزامات تطابق پیدا کنند.
CT/VT
CT مخفف گشتاور ثابت و VT مخفف گشتاور متغیر هست. اگر این درجه‌بندی‌ها بر روی پلاک موتور درج شده باشد، این بدان معناست که موتور برای کاربرد اینورتری درجه‌بندی شده است برای اطلاعات بیشتر به دفترچه‌ی راهنما مراجعه کنید.
دیوتی
دیوتی مدت زمانی را نشان می‌دهد که موتور بدون نیاز به خنک‌سازی کار می‌کند. بسیاری از موتورهای صنعتی برای دیوتی پیوسته طراحی می‌شوند.
اندازه‌ی فریم
اندازه‌ی فریم NEMA اثر موتور و ابعاد شفت را نشان می‌دهد. دو عدد اول ارتفاع شفت از پایه‌ی نصب را نشان می‌دهند. این عدد که بر چهار تقسیم شده است ارتفاع شفت را بر حسب اینچ نمایش می‌دهد. عدد سوم ابعاد حفره‌ی نصب با پیچ را نشان می‌دهد، برخی از موتورها ممکن است چند حفره برای انواع مختلف نصب داشته باشند.
حروف ارائه شده در جدول زیر نوع فریم را نشان می‌دهد.
موتورهای نوع کسری (اندازه فریم 48 و 56)
| C | نصب سطحی (ممکن است بصورت بدنه‌ی گرد یا پایه‌دار باشد) |
| G | موتور پمپ گازوئیلی |
| H | نشان‌دهنده‌ی فریمی با ابعاد «F» بزرگتر هست |
| J | موتور جت پمپ |
| Y | ابعاد نصب خاص |
| Z | تمام ابعاد نصب استاندارد هستند به استثنای طول و یا طراحی شفت |
موتورهای نوع انتگرالی (اندازه فریم 143 تا 449)
| A | موتور یا ژنراتور DC |
| C | نصب سطحی (ممکن است بصورت بدنه‌ی گرد یا پایه‌دار باشد) |
| D | نصب فلنج (ممکن است بصورت بدنه‌ی گرد یا پایه‌دار باشد) |
| P | حفره‌ی عمودی و شفت سخت با لنج پایه‌ی-P |
| HP | شفت سخت عمودی با فنج پایه‌ی-P، نیروی نرمال |
| JM | موتور پمپ کوپلی بسته با نصب سطحی-C و طول خاص شفت |
| JP | موتور پمپ کوپلی بسته با نصب سطحی-C و طول خاص و بلند شفت |
| LP | شفت سخت عمودی با فلنج پایه‌ی-P، نیروی متوسط |
| S | شفت کوتاه استاندارد |
| T | شفت استانداردشده (1964 و جدیدتر) |
| U | شفت استانداردشده (1964 و قدیمی‌تر) |
| V | نصب عمودی |
| Y | ابعاد نصب خاص |
| Z | تمام ابعاد نصب استاندارد هستند به استثنای طول شفت |
نوع محفظه
نوع محفظه اطلاعاتی در مورد چگونگی محافظت از موتور در محیط را نشان می‌دهد. متداول‌ترین انواع محفظه عبارتند از محفظه‌ی مقاوم در برابر قطره (ODP) و محفظه‌ی کاملا محصور خنک شونده با فن (TEFC).
ODP – موتور محفظه‌ی مقاوم در برابر قطره محفظه‌ی بازی است که گردش آزادانه‌ی هوا در بین سیم پیچ‌ها و اطراف آن را میسر می‌سازد. این موتور در برابر سقوط قطرات مایع از زاویه 0 تا 15 درجه محافظت میشود، اما ضد آب نیست.
TEFC – محفظه‌ی کاملا محصور خنک شونده با فن از جابجایی آزادانه‌ی هوا در موتور جلوگیری می‌کند. موتور توسط فنی خنک میشود که هوا را به قسمت بیرونی محفظه می‌دمد. TEFC کاملا در برابر ورود هوا یا آب بسته نیست. آلاینده‌های خارجی می‌توانند وارد موتور شوند، اما این کار معمولا مشکلی برای عملیات عادی در پی ندارد.
چند نوع محفظه‌ی دیگر وجود دارد که در اینجا ذکر نشده‌اند.
یاتاقان‌ها
پلاک موتور ممکن است شامل اطلاعات یاتاقان باشد.
ممکن است دو مشخصات مربوط به یاتاقان بر روی پلاک موتور وجود داشته باشد: یاتاقان شفت درایو و یاتاقان شفت درایو مخالف. تفاوت بین این دو در مکان آنها در داخل موتور هست. یاتاقان شفت درایو نزدیک به محلی قرار می‌گیرد که شفت درایو از موتور خارج میشود. یاتاقان شفت درایو مخالف در طرف مقابل شفت درایو قرار دارد.
هر تولیدکننده شیوه‌ی خاص خود را برای نمایش اطلاعات یاتاقان دارد و این امر ممکن است بین تولیدکنندگان تفاوت زیادی داشته باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی یاتاقان‌ها، با سازنده‌ی موتور مشورت کنید.
دیاگرام‌های اتصال ولتاژ (تسمه)
دیاگرام‌های اتصال اطلاعات مربوط به اتصال موتور به ولتاژ مناسب را نشان می‌دهند. برخی از موتورها برای کنترل ولتاژهای متعدد طراحی شده‌اند، بنابراین ممکن است بیش از یک نمودار وجود داشته باشد.
نکته:
نمودار مناسب را با دقت انتخاب کنید. اتصال نادرست سیم‌کشی به موتور آسیب می‌رساند.
در تصویر بالا سیستم تصفیه‌ی آب استخر را مشاهده می‌کنید که به جای درایو الکتریکی، با یک راه‌انداز مستقیم تجهیز شده است.
